Ki Aageng Sawunggaling

Artikel 1
Ki Aageng Sawunggaling, Sapa Kuwi?

Sing rumangsa dadi wong Surabaya mesthine kenal karo Sawunggaling, pahlawan Surabaya kang tansah nglawan Landa. Pesareyane ing Jl. Lidah Wetan Gang III, Kecamatan Lakarsantri Surabaya dikramatake, ning emane, ora ana cathetan sing cetha sapa sejatine dheweke kuwi. Ing taun 1995, dening Walikota Surabaya (swargi) Sunarto Sumoprawiro pesareyane Sawunggaling dipugar. Walikota asli Surabaya iku malah ngakoni yen dheweke kuwi keturunan Sawunggaling. Saben pidhato, klawan mongkog Cak Narto ngaku yen isih keturunane pahlawan Surabaya iki. Kanggo ngeling-eling jasa-jasane Sawunggaling, Gedhung Serba Guna Pemkot Surabaya ing lantai enem uga dijenengake Graha Sawunggaling. Ning emane, dalan-dalan ing Surabaya durung ana sing nganggo jeneng Sawunggaling. Ing crita rakyat disebutake menawa Sawunggaling iku pancen asli wong Lidah Danawati, desa pinggirane Surabaya. Putrane Tumenggung Jayengrono karo garwa ampil Dewi Sangkrah. Ning selawase uripe Sawunggaling ora tau gelem kerjasama karo Landa, kepara kerep brontak. Pesareyane Sawunggaling mapan ing burine mesjid Al-Qubro Jl. Lidah Wetan Gang III. Gang iki ditengeri jeneng Sawunggaling, dadi Jl. Lidah Wetan III Sawunggaling. Dadi yen wong arep nggoleki pesareyane Sawunggaling ora kangelan. Cedhak dalan gedhe, mlebu gang mung 200 meter. Pesareyan iki dikramatake dening masyarakat Lidah lan sakiwa-tengene. Saben malem Jemuah Legi lan Kemis Kliwon rame ditekani pendhudhuk kang ngalap berkah. Ing kono saben setaun sepisan diadani haul, tiba sasi Ruwah tanggal 10. Pesareyane wis apik, ditembok lan jobine dikramik. Ing jero cungkup pesareyan iki ana pesareyan cacah lima, yaiku pesareyane Raden Ayu Pandansari (Ratu Jin), Sawunggaling, Raden Ayu Dewi Sangkrah (ibune Sawunggaling), Mbah Buyut Suruh utawa Wongsodrono (simbahe Sawunggaling) sing dadi demang ing Lidah Danawati, lan Karyo Sentono, abdine Sawunggaling. Ing ngarepe pesareyan ana lukisan cacahe telu gambar ayam jago. Sapa sing nglukis lan sapa sing menehi, ora ana sing weruh. Sisihe pesareyan ana ruangan amba kanggo tamu lan papan ngaji. Ngarep dibanguni pendhapa. Tamu asal saka jaban Surabaya bisa nginep ing kono. Laladan Lidah kang dhek 10 taun kepungkur sepi, saiki wis rame. Akeh perumahan mewah dibangun ing kono. Dikupeng proyek real estate terkenal kayadene Pakuwon Jati, Ciputra, sedhela maneh dadi kawasan elit. Ora adoh saka kompleks pesareyan Sawunggaling ing Lidah Kulon ana kampus Universitas Negeri Surabaya. Uga cedhak karo Supermall Pakuwon, kompleks pertokoan moderen ing Surabaya Barat. Daleme Walikota Surabaya, Bambang DH, ing Graha Sampurna uga ora adoh saka kono. JAKA BEREK Miturut tokoh masyarakat Lidah, Komisaris Polisi Nurtono, senajan Sawunggaling iki tokoh sing diajeni dening masyarakat Lidah, ning wong kono durung ngerti kapan Sawunggaling iku urip lan sedane. Warga Jl. Lidah Wetan gang VII Surabaya sing uga dadi pimpinan ludruk Gema Tribrata kuwi uga kerep mentasake lakon Sawunggaling. “Sawunggaling uga tau dibahas ing Unesa Surabaya pas mengeti ambalwarsa RI kaping 50 taun 1995, ning asile seprene durung ditemokake data-data kapan uripe, lan kapan olehe dadi tumenggung, nganti sedane,” ngono jarene priya sing tugas ing Bina Mitra Polda Jawa Timur kuwi. Makalah sing diterbitake dening Kecamatan Lakarsantri, Cerita rakyat disajikan dalam rangka diskusi riwayat R. Sawunggaling yang berkaitan dengan jiwa kepahlawanan nasional, nyebutake nalika Tumenggung Jayengrono mbeburu kewan ing laladan Lidah Danawati ketemu karo prawan ayu umbah-umbah ing rawa Wiyung. Tumenggung Jayengrono sing wis kagungan putra loro Sawungrono lan Sawungsari kuwi kepencut karo prawan desa sing ayu rupane mau. Wong loro kuwi, Tumenggung Jayengrono lan prawan Dewi Sangkrah putrane Ki Demang Suruh banjur ulah asmara, nganti nggarbini. Dewi Sangkah kaparingan cindhe puspita minangka kenang-kenangan lan tetenger ing tembe yen besuk putrane lair. Jayengrono banjur bali menyang Kadipaten Surabaya ninggal Dewi Sangkrah sing lagi mbobot. Laire jabang bayi lanang dibarengi rawa Wiyung ketiban daru cumlorot sing nyebabake iwak-iwak padha mati “berek”. Mulane jabang bayi mau njur dijenengake Jaka Berek. Nalika Jaka Berek remaja –ning durung ngerti sapa bapake-- duwe ingon-ingon pitik jago menangan. Dheweke banjur takon marang ibune, “Sapa sejatine bapakku, Bu?” Diwangsuli, “Sejatine ramamu kuwi Tumenggung Surabaya, Jayengrono.” Jaka Berek banjur budhal nggoleki ramane kanthi sangu cindhe puspita lan pitik jagone. Nalika mlebu kadipaten akeh pepalang, ning akhire bisa ketemu ramane lan diaku putrane merga nggawa bukti cindhe paringane ibune mau. Jaka Berek banjur diparingi jeneng Sawunggaling. Tumenggung Jayengrono klebu wong sing dianggep ora bisa kerjasama karo Landa. Mula kalungguhane Jayengrono digoyang klawan ngadani sayembara sodoran karo manah umbul-umbul tunggul yuda. Sapa sing bisa manah umbul-umbul mau bisa dadi Tumenggung Surabaya. Jayengrono nyiapake putrane loro melu sayembara. Sedheng Sawunggaling ora dielokake. Ning meneng-meneng Sawunggaling budhal dhewe. Jebule Sawunggaling menang. Landa ora sarujuk yen Sawunggaling sing dadi tumenggung. Mulane Landa gawe peraturan maneh supaya Sawunggaling mbabat alas Nambas Kalingan sing kondhang wingit. Tugas iki wis dileksanani, ning Landa durung gelem ngakoni. Carane penjajah gawe tipu muslihat api-api ngadani pesta perayaan kemenangane Sawunggaling. Ing pesta mau ombene Sawunggaling diwenehi racun. Untunge Adipati Cakraningrat saka Medura nampek gelas mau nganti banyune kutah. Sawunggaling nesu ning akhire diterangake, gelase ditampek jalaran Cakraningrat ngerti ngombene ana racune. Wiwit kuwi Sawunggaling tambah antipati marang kompeni. Ing tembe dheweke kasil merjaya Jendral De Boor, penggedhene Landa kang nguwasani tanah Jawa.
Ket :
Waosan menika kalebet narasi kanthi titikanipun Ing crita rakyat disebutake menawa Sawunggaling iku pancen asli wong Lidah Danawati, desa pinggirane Surabaya. Putrane Tumenggung Jayengrono karo garwa ampil Dewi Sangkrah. Ning selawase uripe Sawunggaling ora tau gelem kerjasama karo Landa, kepara kerep brontak. Sawunggaling iki tokoh sing diajeni dening masyarakat Lidah, ning wong kono durung ngerti kapan Sawunggaling iku urip lan sedane.


Makam Sawunggaling


Sewaktu mudanya bernama Joko Berek dari desa Tegalsari, sebenarnya merupakan putra Tumengung Jayengrana Ketemanggungan Surabaya. Lokasi makam Sawunggaling satria Surabaya terletak di Lakarsantri wilayah Surabaya Barat

Leave a respond

Posting Komentar